TEST ROMA - to najnowsze narzędzie, służące do oceny prawdopodobieństwa, że zmiana na jajnikach ma charakter guza złośliwego. Jest to procedura, której nazwa pochodzi z języka angielskiego: Risk of Ovarian Malignancy Algorithm (ROMA). Procedura ta polega na połączeniu kilku do tej pory stosowanych metod w jedną, spójną metodę oceny ryzyka, która umożliwia czy ułatwia decyzję o zakwalifikowaniu pacjentki do określonej grupy ryzyka, a zatem także decyzje o dalszych badaniach czy operacji. Badanie ROMA obejmuje trzy podstawowe składowe: statystyczne oszacowanie ryzyka zachorowania na złośliwy guz jajnika oraz dwa testy markerów nowotworowych: Ca 125 i HE4. Wynik algorytmu podawany jest w procentach: określają one prawdopodobieństwo, że u chorej rozwija się stan nowotworowy.

Statystyczne ryzyko zachorowania zależy od kilku cech. Należą do nich: wiek około menopauzalny i pomenopauzalny i związany z nim status hormonalny, rodność (wysoka oznacza mniejsze ryzyko), warunki socjoekonomiczne (im lepsze, tym ryzyko mniejsze), dieta (nie sprzyjająca zdrowiu jest dieta wysokotłuszczowa; zwiększone spożycie mleka, przetworów mlecznych oraz laktozy, a także picie kawy nieznacznie podnoszą ryzyko raka jajnika), wywiad rodzinny (występowanie nowotworów w rodzinie to zły znak), wielkość guza i jego obustronne występowanie, towarzyszące chorobie dolegliwości, leczenie lekami, stymulującymi owulację, karmienie piersią (zmniejsza ryzyko).

Do niedawna głównym badaniem genetycznym, wykonywanym u kobiet, podejrzanych o raka jajnika, było badanie markeru nowotworowego Ca 125. Jest to substancja, której ilość we krwi wzrasta, gdy w organizmie toczy się stan nowotworowy, związany z jajnikiem lub innym narządem rodnym. Im wyższe stężenie tego markeru we krwi (norma wynosi poniżej 35 U/ml) tym bardziej zaawansowany stan chorobowy. Jednak badanie tego markera nie może być badaniem jedynym, ponieważ wartość Ca 125 rośnie także w endometriozie, przy mięśniakach macicy czy w stanach zapalnych narządów miednicy małej. Dlatego ROMA nie polega jedynie na pomiarze Ca 125, ale też bada kolejny marker. Jest nim HE4 – nowy marker raka jajnika. Nazwa znów pochodzi z języka angielskiego: human epidymal protein 4; po polsku: czwarta podfrakcja ludzkiego białka komórek najądrza. To białko w większych ilościach pojawia się we krwi wtedy, kiedy w jajniku toczy się złośliwy proces nowotworowy. W zdrowym organizmie krąży go bardzo mało. Badanie HE4 tym różni się od badania Ca 125, że ten drugi marker często jest niewykrywalny w przypadku I i II stadium choroby, podczas, gdy HE4 już wtedy widać w ludzkiej krwi. Dlatego u wielu kobiet, u których badanie Ca 125 dało wartości prawidłowe, dopiero skojarzone badanie HE4 pozwoliło wykryć chorobę. HE4 jest stosowany nie tylko w diagnostyce, ale także w monitorowaniu postępów choroby (lub zdrowienia) oraz nawrotów nowotworu.

​

JAK ODCZYTAĆ WYNIKI TESTU ROMA?
W teście ROMA ważne jest jednak, aby wyniki wszystkich poszczególnych części korelować z pozostałymi, pojedyncze wyniki mówią za mało i mogą dawać mylne wnioski. Trzeba też pamiętać, że testu tego nie można zastosować w przypadku pacjentek poniżej 18. roku życia, kobiet będących w trakcie chemioterapii oraz uprzednio leczonych na nowotwór.

W przypadku kobiet przed menopauzą wynik testu poniżej 7,4 proc. oznacza niskie ryzyko choroby nowotworowej, a wynik równy lub wyższy 7,4 proc – ryzyko wysokie. W przypadku kobiet po menopauzie ryzyko wysokie oznacza wynik równy lub wyższy niż 25,3 proc. poniżej tej wartości ryzyko uważane jest za niskie.

Hanna Mądra

Onet.